Nikos Anastasiadis
Het faillissement van de Silicon Valley Bank (SVB) heeft op de markten, bij de overheden en andere kapitalistische instellingen schokgolven veroorzaakt. Analisten proberen de overeenkomsten en verschillen van de financiële crisis van ’08-’09 te achterhalen, de gevaren voor besmetting te meten en een weg vooruit te vinden voor overheden en centrale banken bij het omgaan met dergelijke crises.
Laten we eens kijken wat er precies is gebeurd en hoe dit de wereldeconomie kan beïnvloeden.
De feiten
Wat is een betere plek om van te vertrekken voor het bedenken om een bank te creëren, dan een pokerspel ? De SVB deelt deze informatie met enige trots op haar officiële website met het publiek ! Ze stellen zich waarschijnlijk voor dat ze gokken op een pokerspel waarbij de bank altijd wint…
SVB was één van de top-20 banken in de VS (de 16e grootste) met meer dan 200 miljard $ activa. De ineenstorting ervan was het grootste bankfaillissement sinds de crisis van 2008-09 en het op één na grootste in de Amerikaanse geschiedenis.
Er waren twee factoren die hiertoe hebben geleid.
De eerste is dat SVB sterk betrokken was bij de tech-industrie. De tech-sector kende de afgelopen decennia een enorme opmars; vooral tijdens de pandemie zijn de inkomsten ervan omhooggeschoten, door te profiteren van de nieuwe situatie met de lockdowns, enz., waarbij de online-handel boomde. Toen de economieën heropstarttenen de zaken geleidelijk weer min of meer normaal werden, waren technologiebedrijven economisch meer vastgeraakt en hadden ze geld nodig. Dat leidde tot een inkrimping van de cash-reserves van de SVB en een toename van de vraag naar liquiditeiten.
De tweede factor, natuurlijk in combinatie met de eerste, waren de renteverhogingen van de Federal Reserve (FED). Banken willen geen overtollig geld bijhouden. Het geld dat ze krijgen van de deposito’s van hun klanten wordt geïnvesteerd in obligaties en aandelen, zodat ze winst kunnen maken. Veel banken, waaronder de SVB, hebben zwaar belegd in staatsobligaties, die tot voor kort als een veilige belegging werden beschouwd. Wanneer de rente min of meer stabiel en dicht bij nul was, konden staatsobligaties worden verhandeld (gekocht en verkocht) tegen ongeveer hun nominale waarde, nog vóórdat ze vervielen. Banken die obligaties in hun portefeuille hadden, konden ze dus zonder aanzienlijke verliezen liquideren wanneer ze contant geld nodig hadden. Beleggingen in staatsobligaties fungeerden als een manier om geld te stockeren met tegelijkertijd de mogelijkheid om ze weer in contanten om te zetten, wanneer dat nodig was. Dit veranderde plots met de snelle renteverhogingen van de FED. Wanneer er nieuwe obligaties worden uitgegeven met rendementen die dicht bij de rente van de FED liggen (zeg ongeveer 3% -4%, afhankelijk van hun vervaldatum), is niemand op de markt bereid om obligaties te kopen met een rendement van minder dan 1%. Dat betekende dat de SVB, die cash nodig had, gedwongen was verliezen te nemen (obligaties onder hun nominale waarde te verkopen) om zich te ontdoen van de obligaties die zij in handen had.
Informatie over de liquiditeitsproblemen van SVB verspreidde zich als een vuurtje op Twitter en berichtenapps, en dit leidde tot een klassieke bankrun, alleen deze keer één online. Bedrijven en particulieren vroegen massaal om hun geld naar grotere banken over te maken. Dat leidde tot de ineenstorting van de SVB, omdat alle banken slechts een klein deel van het geld van hun klanten in contanten houden en al de rest investeren om winst te maken.
Markten en bedrijven raakten op dit moment in paniek, omdat er gevreesd werd dat ze hun kasreserves zouden verliezen, wat dan gevolgen zou hebben voor de hele tech-industrie met wanbetalingen en sluitingen. Bijna de helft van de Amerikaanse technologiebedrijven met durfkapitaal en biotechnische bedrijven had SVB als hun bank.
De Amerikaanse regering greep vervolgens in en nam SVB over, waardoor het onder curatele van de Federal Deposit Insurance Corporation (FDIC) kwam te staan. FDIC is een overheidsbedrijf dat depositoverzekeringen aan banken verstrekt. Het garandeerde dat alle klanten van SVB vergoed zouden worden, zelfs als hun stortingen hoger waren dan de limiet van $ 250.000, die voor alle particulieren is gegarandeerd. Eigenlijk waren meer dan 90% van de klanten van SVB geen particulieren maar bedrijven, met aanzienlijk grotere stortingen dan de drempel van $ 250.000.
Een non-redding redding
Keer op keer zien we dat banken en grote kapitalisten hun toevlucht nemen tot de staat om hen te redden, van de krachten van de markt die ze zo hartstochtelijk prijzen. Als de winsten stijgen, willen ze niet eens horen over overheidsingrijpen in hun bedrijven. Maar als er verliezen volgen, roepen ze “S.O.S.”!
Op zondag 12 maart ondertekenden vijfduizend (5.000) CEO’s een oproep aan de Amerikaanse overheid om in te grijpen en de SVB te redden. In feite riepen de meeste kapitalistische analisten, Keynesiaans of neoliberaal, verwoed op tot zo snel mogelijke staatsinterventie.
En dat is eigenlijk wat er is gebeurd, omdat zowel verzekerde als onverzekerde deposito’s zullen worden terugbetaald. De consensus binnen kapitalistische strategen is dat ze moeten ingrijpen en alles moeten doen wat nodig is om grote wanbetalingen te voorkomen, om niet de fout te herhalen die ze hebben gemaakt met de crash van ’29 en de beginfase van de crisis van ’08-’09.
Wat gewone mensen schokt, is dat banken een reddingsoperatie krijgen als ze failliet gaan, maar wanneer huishoudens uit de arbeidersklasse geconfronteerd worden met economische rampspoed, laat niemand er de slaap voor. Wanneer productie-eenheden worden vernietigd, wanneer de kosten van levensonderhoud crisis en inflatie de levens van miljoenen mensen vernietigen, wanneer hele regio’s van de wereld worden geconfronteerd met hongersnood, dan zeggen de kapitalisten: “Er zijn geen magische geldbomen”. Nou, het lijkt erop dat er voor de banken wel een aantal bestaan.
De Amerikaanse regering en de mainstream media zijn ook erg voorzichtig om “het b-woord” niet te gebruiken, zoals “bail out” (reddingsoperatie) wordt beschreven. Biden, Yellen en Powell houden vol dat dit geen reddingsoperatie is, ook al lijkt het er heel erg op. De reden voor dit standpunt is dat de reddingsoperaties van banken tijdens de grote Recessie van 2008-2009 zeer impopulair waren en door de mensen terecht werden beschouwd als een beloning voor degenen die verantwoordelijk waren voor de crisis.
Maar, zoals Amiyatosh Purnanandam, een bedrijfseconomist aan de Universiteit van Michigan die de redding van banken bestudeert, het uitdrukte:
“Als het op een eend lijkt, dan is het waarschijnlijk een eend. Dit is absoluut een reddingsoperatie, duidelijk en eenvoudig.”
De voorstanders van “de niet-bailout-bailout “ zeggen dat de FDIC, hoewel het een overheidsinstelling is, geen publiek geld gebruikt, maar de verzekeringskosten van de aangesloten banken. Zoals sommige analisten echter hebben opgemerkt, zullen de banken de kosten aan hun klanten doorrekenen.
Nogmaals, arbeiders en armen zullen de prijs betalen voor het redden van de rijken.
Toezicht?
Bankruns en wanbetalingen zijn niet nieuw voor het kapitalisme, vooral niet in de VS. Elke keer dat hun systeem faalt, wordt de discussie geopend over “hoe te voorkomen dat dit opnieuw gebeurt”. Biden zei in zijn toespraak over de ineenstorting van de SVB:
“Ik ben vastbesloten om degenen die verantwoordelijk zijn voor deze puinhoop volledig verantwoordelijk te houden en onze inspanningen voort te zetten om het toezicht op en de regulering van grotere banken te versterken, zodat we niet opnieuw in deze positie verkeren.”
De totale chaos waarin het financiële en bancaire systeem in de VS zich bevond tijdens de crash van 1929, leidde uiteindelijk tot enige regulering in de, tot dan toe, jungle-achtige banksector.
De Glass-Steagall Act, ondertekend door Franklin Roosevelt als onderdeel van zijn New Deal-beleid, scheidde investeringsbanken van spaarbanken, om de wilde winstactiviteiten van de “banksters” in de gaten te houden. Dit betekende natuurlijk niet dat de banken stopten met “gokken”. Maar ze werden gedwongen om bepaalde beperkingen te tolereren.
De bankiers slaagden erin om deze wet uiteindelijk in te trekken in 1999, onder de regering Clinton.
Clinton ondertekende de nieuwe wet die de Glass-Steagall-wet verving en verklaarde:
“Het wegnemen van belemmeringen voor concurrentie zal de stabiliteit van ons financiële dienstenstelsel ten goede komen”.
Vanaf het moment van die verklaring duurde het minder dan een decennium, voordat het gokken op de aandelenmarkten nog intenser werd, waardoor de wereldeconomie in ’08-’09 in crisis kwam.
Toen dwong Obama in 2010 de Dodd-Frank Wall Street Reform and Consumer Protection Act af, als een manier om enkele van de “excessen” van de bankgieren te beperken. Maar na een paar jaar, draaide Trump, daarentegen, enkele toepassingen van die wet terug. Een opmerkelijk voorbeeld is dat in de oorspronkelijke Dodd-Frank-wet, banken met meer dan $ 50 miljard activa werden gedwongen om regelmatig stresstests en andere veiligheidsmaatregelen te door te voeren. Trump verhoogde deze drempel tot $ 250 miljard. SVB-CEO Greg Becker lobbyde samen met andere CEO’s bij de overheid om deze beperkingen te versoepelen, en als gevolg daarvan werden SVB (met activa net boven $ 200 miljard) en andere banken vrijgesteld van deze tests …
De vraag is dus niet of er regulerende maatregelen kunnen komen. Het probleem is dat bankiers altijd manieren vinden om ze te omzeilen, totdat ze er daadwerkelijk in slagen om ze te laten intrekken. Het is de logica van het kapitalisme, de dringende en voortdurende drang naar steeds meer winst, die elke poging om een einde te maken aan “roekeloos winstbejag”, afblokt.
“Zo werkt het kapitalisme”
Samen met de ineenstorting van de SVB hadden we de wanbetaling van twee andere Amerikaanse banken, Signature en Silvergate. Wat nog belangrijker is, er is een voortdurende situatie met betrekking tot Credit Suisse, een van de grootste banken in Zwitserland en de wereld. Terwijl we dit artikel schrijven, kondigde de Zwitserse Nationale Bank aan dat het $ 50 miljard aan Credit Suisse zal verstrekken om de dreigende wanbetaling te stoppen. Credit Suisse is verwikkeld in verschillende schandalen en dat, in combinatie met de extreme “nervositeit” van de markten, heeft het in het oog van de storm gebracht. Het valt nog te bezien of de interventie van de Zwitserse Nationale Bank voldoende zal zijn om deze vrije val te breken. In ieder geval zal de bankencrisis zich de komende maanden op de een of andere manier ontwikkelen.
Deze faillissementen of problemen van verschillende banken zijn niet direct met elkaar verbonden, zoals gebeurde in de crisis van ’08-’09. Maar ze hebben een gemene deler. Het is het veranderde landschap van hoge rentetarieven dat de winsten drukt en banken, bedrijven en soevereine landen met schulden onder druk zet. Het bredere beeld is dat het tijdperk van goedkoop geld voorlopig voorbij is. Het tijdperk waarin banken herhaaldelijk en gemakkelijk nieuwe leningen konden krijgen om de oude te financieren, is voorbij. Entiteiten met hoge schulden en dalende inkomens zullen worden geconfronteerd met het vooruitzicht van wanbetaling. Overheden en centrale banken, in hun poging om de inflatie te bestrijden, beschadigen de economie, in de vorm van ontslagen en sluitingen aan de ene kant en wanbetalingen aan de andere kant.
Volgens de manier waarop het kapitalisme werkt, zal de inflatie alleen worden teruggebracht door een recessie te creëren, d.w.z. bedrijven ertoe aanzetten ofwel te sluiten of door te gaan met ontslagen, de werkloosheid te verhogen en de reële lonen te laten dalen.
Het enige antwoord hierop is om de bank- en financiële sector in publieke handen te brengen, d.w.z. ze te nationaliseren, zonder compensatie aan hun rijke aandeelhouders, en het onder de democratische controle en beheer te brengen, door de samenleving – door de bankarbeiders zelf samen met vertegenwoordigers van andere delen van de arbeidersklasse en de sociale bewegingen. Banken hebben zoveel macht over de economie, dat die niet mag berusten bij een handvol individuen die alleen geïnteresseerd zijn in hun winst en rijkdom.
De enorme rijkdom van banken en financiële instellingen moet in dienst worden gesteld van de arbeidersklasse, de armen en de onderdrukten.
Ray Dalio, oprichter van Bridgewater Associates zei:
“Op basis van mijn begrip van deze dynamiek en wat er nu gebeurt, is dit bankfaillissement een ‘kanarie in de kolenmijn’. Een dynamiek van voortekens die domino-effecten zal hebben in de investeringswerelden ver daarbuiten.”
De SVB is misschien geen ‘systeembank’ om de hele bankensector mee naar beneden te sleuren. Maar het heeft bankfaillissementen zeker weer op de agenda gezet. Arbeiders en gewone mensen zullen vroeg of laat opnieuw degenen zijn die moeten betalen voor het falen van het systeem. “Zo werkt het kapitalisme” in Bidens woorden. Inderdaad, en juist daarom moeten we al onze inspanningen leveren om het omver te werpen.
PS: Praten over de manier waarop de particuliere sector en de krachten van de markt wederzijds voordelig zijn voor iedereen, alleen om op te merken dat de CEO van SVB $ 3,6 miljoen aan aandelen van zijn bedrijf verkocht, dagen voor het faillissement van de bank …
