Vertaling van een artikel dat oorspronkelijk op 24 februari 2023 in Xekinima verscheen,. De vertaling liep vooral vertraging op door het werk i.v.m. het treinongeluk bij Tempi.
Andrοs Payiatsos
Van bij het prilste begin van de oorlog in Oekraïne, voorspelden we dat deze oorlog niet binnen afzienbare tijd zou eindigen. Dit is zo, in wezen omdat het conflict niet alleen een oorlog is tussen Rusland en Oekraïne – als dat wel zo was, zou Rusland een relatief snelle overwinning hebben behaald. Het is een “proxy-oorlog” – dat wil zeggen, het Westen (NAVO, VS, EU, enz.) gebruikt Oekraïne om Rusland aan te vallen en zó niet een duidelijke nederlaag op te leggen, het op zijn minst ernstig te verzwakken. Dat deze oorlog in wezen een oorlog is tussen twee imperialistische blokken, is niet het enige kenmerk, maar het dominante kenmerk. Deze “verzwakking” van Rusland moet worden gezien als onderdeel van een algemene inspanning van de VS (en het Westen als geheel) om zijn dominante positie op de planeet te behouden – economisch, geopolitiek en militair – die wordt bedreigd door China.
Deze positie doet op geen enkele manier afbreuk aan het reactionaire karakter van het Russische imperialisme en de noodzaak om de Russische invasie te veroordelen, terwijl tegelijkertijd het expansionisme van de NAVO naar het Oosten in de afgelopen 3 decennia en het reactionaire karakter van Zelensky’s Oekraïense regering (die, afgezien van haar neoliberale aanvallen op Oekraïense arbeiders, de Russisch sprekende bevolking van Oost-Oekraïne, met geweld van wapens en fascistische bataljons, beroofde van het recht op zelfbeschikking), veroordeelt.
Het Westen zal er met alle middelen naar streven om de nederlaag van Oekraïne niet toe te staan, omdat dit zijn eigen nederlaag zal betekenen en het moreel van Rusland zal verhogen en de as Rusland-China zal versterken. En Poetin zal de Oekraïne-oorlog tot het einde uitvechten, want als hij wordt verslagen, zal Rusland worden geconfronteerd met ineenstorting als een economische en militaire supermacht en een enorme interne crisis op economisch, sociaal en politiek vlak.
Om deze redenen zal de oorlog aanslepen en zal Oekraïne hoogstwaarschijnlijk het karakter krijgen van een ander “onopgelost probleem” op het geopolitieke schaakbord, een constante bron van spanning en conflict voor de nabije toekomst.
Een tragedie zonder einde
De doden en gewonden aan beide zijden worden in de honderdduizenden geteld – de westerse media spreken van 100 duizend Oekraïners en 200 duizend Russen, maar de cijfers van beide partijen zijn niet betrouwbaar. De echte cijfers worden niet verteld. De economische ramp is enorm voor Oekraïne. Het bbp stortte het afgelopen jaar in met een daling van 35% – voor Rusland is het verlies in economische termen klein, ondanks de sancties, in de buurt van 2,1%. Het aantal vluchtelingen (intern ontheemd of gedwongen het land te verlaten) is opgelopen tot 12 miljoen. Interne reacties van delen van de bevolking tegen de oorlog bestaan aan beide zijden (hoewel de westerse media alleen die aan de Russische kant behandelen), corruptie bestaat aan beide zijden. Aan beide kanten worden ambtenaren afgezet of zelfs gevangengezet. Deserteurs bestaan zowel in Rusland als in Oekraïne, en de rechten van gewetensbezwaarden worden in geen van beide landen erkend.
De waarheid over wat er precies gebeurt in deze oorlog zal nooit bekend raken, of zal pas na jaren gedeeltelijk naar buiten komen. Dat geldt niet alleen voor Poetins regime, dat inderdaad autoritair, ondemocratisch en reactionair is. Het geldt ook voor de landen van het Westen die zich voordoen als “democraten”, “moreel”, “verdedigers van de vrede”, enz.
Bittere waarheden
Westerse analisten en regeringen beginnen enkele bittere waarheden te herkennen. De eerste is dat de sancties tegen Rusland niet tot hun geplande resultaat hebben geleid. De Russische export naar Europa was gericht op Azië en elders, voornamelijk China en India. De “eenheid” van Rusland met China en de andere BRICS-landen werd niet verzwakt, er werden geen scheuren in hun betrekkingen veroorzaakt. Westerse economieën daarentegen hadden te maken met economische stagnatie in 2022 en hetzelfde wordt verwacht voor 2023, met een inflatie op het hoogste niveau in meer dan 40 jaar. In de voormalige koloniale wereld, Latijns-Amerika, Afrika en Azië is er geen anti-Russisch sentiment, eerder het tegenovergestelde.
Kritische stemmen in het Westen
De stemmen in het Westen die kritiek uiten op de manier waarop westerse regeringen de hele kwestie van de betrekkingen met Oekraïne, Rusland, enz. benaderden, lijken toe te nemen.
Columnist Pankaj Mishra schrijft in Bloomberg (VS):
“Westerse politici en media worden zich nog maar net bewust van het probleem en de omvang ervan: hoe bijvoorbeeld de overwegend blanke naties van Europa en Noord-Amerika steeds meer geïsoleerd lijken in hun versnellende militaire en economische campagne tegen Rusland.
…
Deze landen zullen weinig overtuigen door te wijzen op de naakte hypocrisie van Poetin, die zich voordoet als principiële antikolonialist terwijl hij delen van Oekraïne opslokt. Hun herinneringen aan uitbuiting en desastreuze interventies door West-Europeanen en Amerikanen blijven te sterk. Misschien nog belangrijker is dat ze zien dat de voormalige meesters van Azië en Afrika nog steeds weigeren hun verleden van geweld, onteigening en plundering aan te pakken.”
Als hoogleraar Economie, aan de Columbia University (VS) schrijft Jeffrey Sachs in Kathimerini:
“Vanaf 1979 bewapenden de VS de mujahedin (islamitische strijders) om de door de Sovjet-Unie gesteunde regering in Afghanistan aan te vallen. Zoals president Jimmy Carters nationale veiligheidsadviseur Zbigniew Brzezinski later uitlegde, was het doel van de VS om de Sovjet-Unie uit te dagen om in te grijpen, om de Sovjet-Unie in een kostbare oorlog te vangen. Het feit dat Afghanistan een ‘collateral damage ‘zou betekenen, was voor de Amerikaanse leiders niet van belang.
Het Sovjetleger trok Afghanistan binnen in 1979 zoals de VS hadden gehoopt en vocht er heel de jaren ‘80. Ondertussen richtten de door de VS gesteunde strijders al-Qaeda op in de jaren 1980 en de Taliban in de vroege jaren 1990. In 2001 vielen de VS Afghanistan binnen om al-Qaeda en de Taliban te bestrijden. De Amerikaanse oorlog duurde nog 20 jaar, totdat de VS uiteindelijk in 2021 vertrokken.
Afghanistan ligt vandaag de dag in puin. Terwijl de VS meer dan $ 2 biljoen aan Amerikaanse militaire uitgaven verspilden, is Afghanistan verarmd. Het BBP van 2021 was minder dan $ 400 per persoon!”
De bovenstaande publicaties zijn van de belangrijkste mediakanalen van de heersende klasse in hun landen. Het feit dat ze dergelijke artikelen publiceren, mag niet onopgemerkt blijven.
Poetins misrekeningen
Hoe belangrijk het bovenstaande ook is, het moet ook worden benadrukt dat Poetin zich in een aantal kwesties volledig heeft misrekend – hij overschatte de Russische troepen en onderschatte de mate waarin het Westen zijn volle gewicht achter de Oekraïense defensie zou gooien.
Het bleek dat de 150 à 200 duizend soldaten waarmee hij de invasie lanceerde niet genoeg waren. Zijn poging om de hoofdstad Kiev aan te vallen werd op tragische wijze verkeerd ingeschat, ten koste van vele duizenden dode Russische soldaten.
Uiteindelijk werd hij gedwongen zich op Oost-Oekraïne te concentreren, maar opnieuw toen het Oekraïense tegenoffensief in september vorig jaar begon, verloor hij enorme stukken grondgebied in het noordoosten rond Charkov en het zuiden in Cherson. Ondanks zijn eerste aankondigingen om geen dienstplichtige reservisten in dienst nemen, werd hij uiteindelijk gedwongen om er 300 duizend (officieel – 500.000 volgens andere bronnen) op te roepen.
De huidige fase van de oorlog
Door zich in het oosten te concentreren, waar ze in totaal ongeveer 20% van het Oekraïense grondgebied in handen hebben, zijn de Russische troepen in staat zich te hergroeperen, in de tegenaanval te gaan en beperkte winsten langs het oostfront te boeken (niets spectaculairs, zoals aan het begin van de invasie). Hun belangrijkste successen waren de inname van de stad Soledar in januari en de gedeeltelijke omsingeling van de stad Bahmut, die waarschijnlijk in de nabije toekomst zal vallen.
Het Westen probeert deze successen natuurlijk voor te stellen als onbeduidend of zelfs als pyrrusoverwinningen. Maar het echte probleem is dat het Oekraïense leger niet in staat is geweest om zijn verdediging in stand te houden en het Russische offensief te blokkeren. Het probleem ligt op dit moment bij de Oekraïense kant en dit verklaart waarom het Westen, bijna op een paniekerige manier, besloot om moderne tanks uit Duitsland, de VS en Groot-Brittannië te sturen. Westerse regeringen begonnen ook te praten over het sturen van gevechtsvliegtuigen (Amerikaanse F-16’s) naar Oekraïne, wat tot voor kort was uitgesloten.
Westerse propaganda beweert dat het doel van Poetin is om heel Oekraïne over te nemen en vervolgens uit te breiden naar Moldavië en Roemenië, waardoor volgens sommigen heel Europa wordt bedreigd. Dit is niet gebaseerd op een onderbouwde analyse; het moet in wezen worden gezien als propaganda die gericht is op het verkrijgen van acceptatie van het westerse beleid.
Dit werd gecombineerd met de massale propaganda over Poetin die zijn verstand heeft verloren, dat hij lijdt aan ernstige ziekten (kanker, Parkinson, enz.). Nogmaals, daar is geen serieus bewijs voor. Het is eerder een poging van het Westen om psychologische verklaringen voor de oorlog te geven, met als doel het echte conflict van imperialistische belangen te verbergen.
Zoals de zaken er nu voorstaan, zal Rusland de komende weken en maanden proberen zijn grondgebied zo ver mogelijk uit te breiden tot het lenteoffensief dat Oekraïne en het Westen naar verwachting zullen lanceren (vooral nadat Oekraïne de nieuwe wapens van het Westen heeft ontvangen). Wat vanaf dan kan verwacht worden (in het licht van deze tegenaanval) is dat Rusland van de huidige offensieve fase van de oorlog naar een defensieve fase zal overschakelen, in een poging om te behouden wat het al heeft veroverd.
Het staat vast dat de verdediger een groot voordeel heeft ten opzichte van de agressor. Daarom is de klassieke notie dat de aanvaller 3 keer de krachten van de verdediger moet hebben om zijn doelen te bereiken. In het geval van de oorlog in Oekraïne schatten sommige experts dat de verhouding nog hoger is en op 5: 1 (in plaats van 3: 1) ligt vanwege specifieke elementen.
Daarnaast is er de algemene Russische militaire superioriteit, die het Westen niet lijkt te hebben tegengegaan, hoewel, zoals FT heeft gemeld, de wapens die naar Oekraïne zijn gestuurd de grootste levering van oorlogsmateriaal vormen sinds het einde van de (eerste) Koude Oorlog, toen de Sovjet-Unie ineenstortte.
Ter illustratie waarschuwde de Estse minister van Buitenlandse Zaken Urmas Reinsalu (op 20 februari) dat Oekraïne geen granaten meer heeft, eraan toevoegend dat Rusland elke dag in Oekraïne evenveel granaten gebruikt als elke maand in de hele EU worden geproduceerd.
De vraag is of en wanneer Rusland over gaat tot defensieve oorlogvoering en het versterken van zijn posities. Zal Oekraïne ooit in staat zijn om de Russen te verdrijven en alle bezette gebieden, inclusief de Krim, te bevrijden, zoals Zelensky beweert. Dit lijkt zeer twijfelachtig, maar er is geen manier om betrouwbare voorspellingen te doen.
Een factor om in dit verband rekening mee te houden, is dat het Westen Rusland wanhopig op de knieën wil krijgen, om Oekraïne te blijven bewapenen zolang het kan vechten. Een andere factor waarmee rekening moet worden gehouden, zijn de verdeeldheid en tegenstellingen binnen het Russische leger. De Wagner-groep, die de strijd leidt om Bakhmut te veroveren, lijkt in openlijk conflict te zijn met het Russische ministerie van Defensie – onder bepaalde omstandigheden kan dit leiden tot rampen voor de Russische linies. Er is geen manier om te voorspellen hoe deze factoren zich in de komende periode zullen ontwikkelen. Maar als Rusland, ondanks alle tegenstrijdigheden, in staat is om het meeste van wat het al bezet heeft, te behouden, zal de winnaar van de oorlog Rusland zijn, ongeacht wat de westerse propaganda zegt.
Een nieuw Afghanistan?
In zijn eerdergenoemde artikel in Kathimerini trekt Jeffrey Sachs een parallel tussen Oekraïne en Afghanistan. Niet toevallig: Net zoals het bewapenen van de Taliban na 10 jaar oorlog, tot de nederlaag van het USSR-leger leidde, hoopt het Westen dat iets soortgelijks vandaag zal gebeuren in Oekraïne.
De doelstellingen van het Westen zijn tot nu toe echter illusoir gebleken: de Russische economie is niet ingestort, Poetin is niet geïsoleerd in binnen- of buitenland en Rusland heeft geen politieke crisis en regime omvergeworpen. Zou het doel om van Oekraïne een nieuw Afghanistan te maken realistischer kunnen blijken te zijn?
Er zijn zeer belangrijke verschillen met Afghanistan. Het eerste is dat we in het geval van Afghanistan de “bezetting” van het hele land hadden, met de steun van een instortende regering, door een buitenlands leger waarbij de bevolking om deze reden vijandig was. In Oekraïne hebben we echter niet (en we geloven dat dit in een later stadium niet zal worden geprobeerd) een bezetting van het hele land, maar alleen van de oostelijke provincies waar de Russischsprekende bevolking overweldigend is. De niet-Russisch sprekende Oekraïners die er vroeger woonden en nu vluchteling zijn, zullen niet terugkeren zolang deze gebieden onder Russische controle blijven. Dus elke guerrillaoorlog (van het soort dat de Taliban gebruikten tegen het Sovjetleger) die tegen de Russische troepen in Oost-Oekraïne zou worden ingezet, zal de bevolking niet aan zijn kant hebben en dat beperkt het potentieel ervan in hoge mate.
Ten tweede is er de vraag hoe lang het Westen Oekraïne zal kunnen bewapenen met de nieuwste wapens, gezien de crisis waarin de economieën van het Westen en het mondiale kapitalisme zich bevinden.
Ten derde is er de vraag hoe lang de Oekraïense jeugd en bevolking bereid zijn hun leven op te offeren als ze begrijpen dat de Russen niet zo gemakkelijk zullen worden verdreven als het in september 2022 leek. Laten we ook niet vergeten dat de Oekraïners niet de Taliban zijn. Dit houdt verband met de rol van religie (en cultuur en tradities in het algemeen) als een secundaire maar nog steeds belangrijke factor in elke oorlog: de Taliban waren ervan overtuigd dat als ze stierven om de ongelovigen te verdrijven, ze rechtstreeks naar de hemel zouden gaan, terwijl het Oekraïense volk dit realistischer beschouwt.
Door dit alles, is het eerlijk om te zeggen dat het Westen de dingen zo ver mogelijk zal duwen. Zolang Oekraïners bereid zijn te vechten en te sterven en zolang Rusland zelfs kleine stukjes grondgebied verliest, zullen ze Oekraïne blijven bewapenen.
Praktisch gezien, vanuit het oogpunt van de oorlogvoerende partijen, is de enige manier waarop de slachting tot een einde zal komen, als de twee legers in de komende maanden vast blijven zitten in de gebieden die ze controleren zonder dat één van beide in staat is om zelfs maar kleine vooruitgang te boeken ten koste van de ander. Dan hebben we waarschijnlijk een de facto staakt-het-vuren. “De facto”, in de zin dat we geen vrede of akkoord zullen hebben, maar gewoon een moeras dat een evenwicht van terreur zal zijn dat geen van beide partijen ten koste van de ander kan tenietdoen.
Wat doet links?
Links, vooral in de crisissituatie waarin het zich internationaal bevindt, heeft geen manier om in te grijpen en de ontwikkelingen rond de oorlog op een positieve, klassegerichte, internationalistische manier te beïnvloeden. Het grootste deel van wat zichzelf als links omschrijft, bezwijkt onder de druk van de eigen heersende klasse.
In deze omstandigheden kunnen revolutionaire socialisten de standpunten formuleren die voortkomen uit een klassenanalyse en een internationalistisch perspectief, in een poging om krachten en kaders voor te bereiden op de toekomstige strijd en gevechten die onvermijdelijk zullen komen.
Zoals hierboven vermeld, heeft deze oorlog vele aspecten, maar de dominante is dat het een conflict is tussen twee imperialistische machten – Rusland en de NAVO. Links moet in een dergelijke situatie geen standpunt innemen ten gunste van de ene of de andere partij. Het mag niet de ene imperialistische macht tegen de andere steunen op basis waarvan de ene erger is dan de andere: imperialisme is imperialisme, of het nu Russisch en Chinees is of Amerikaans en Europees.
Als Links consistent wil zijn met zijn verklaringen, als Links de internationalistische belangen van de arbeidersklasse wil dienen, moet het een klassegerichte, internationalistische, revolutionaire positie innemen die rekening houdt met de rechten van arbeiders en jongeren, zowel in Rusland als in Oekraïne, plus de Russisch sprekende minderheid in Oekraïne. Het zou moeten uitleggen wat het zou doen als het in staat zou zijn om de koers van de ontwikkelingen aan het oorlogsfront internationaal te bepalen. Dat betekent naar onze mening:
- Opkomen voor een einde aan het bloedvergieten, voor een einde aan de oorlog.
- Voor de terugtrekking van Russische troepen uit Oekraïne achter de vooroorlogse grenzen.
- Erkenning van het recht op zelfbeschikking voor de Russischsprekende minderheid van de oostelijke provincies – d.w.z. het recht op onafhankelijkheid van Oekraïne.
- Dat Oekraïne buiten de militaire coalitie van de NAVO valt.
- Voor de ontbinding van beide militaire coalities, van het Westen (NAVO) en van Rusland (CSTO)
- Strijden om de autoritaire, ondemocratische, reactionaire regimes van zowel Poetin als Zelensky omver te werpen.
- Strijden voor arbeidersmacht en socialisme, dat de arbeiders in zowel Rusland als Oekraïne en de Russischsprekende Oekraïense provincies ten goede komt.
- Deze standpunten worden natuurlijk gecombineerd met de strijd om internationaal een massaal revolutionair links op te bouwen, als een noodzakelijke voorwaarde voor al het bovenstaande op een haalbare manier te realiseren.
