Κάθε πόλεμος και γενικά κάθε άνοδος των εθνικών ανταγωνισμών και συγκρούσεων δημιουργεί τις πιο δύσκολες συνθήκες για την Αριστερά και ειδικά την αντικαπιταλιστική/διεθνιστική Αριστερά. Σημαίνουν την αναπόφευκτη άνοδο του εθνικισμού και του «μίσους» ανάμεσα σε εργαζόμενους διαφορετικών χωρών. Ο εθνικισμός αποτελεί το ακριβώς αντίθετο του διεθνισμού – ενός από τους πυλώνες της αντικαπιταλιστικής πάλης που έχει σαν στόχο τον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της κοινωνίας. Η προσπάθεια να περάσουν διεθνιστικά μηνύματα σε συνθήκες έξαρσης του εθνικισμού γίνεται εξαιρετικά δύσκολη, αν όχι αδύνατη· οι ιδέες του επαναστατικού σοσιαλισμού μπορούν εύκολα να απομονωθούν από τα λαϊκά στρώματα. Αυτό ισχύει για την αντικαπιταλιστική Αριστερά σε διεθνές επίπεδο, αφού είναι υποχρεωμένη να πάρει θέση πάνω στις εξελίξεις. Ισχύει όμως στο πολλαπλάσιο όταν οργανώσεις της διεθνιστικής Αριστεράς βρίσκονται στις εμπόλεμες χώρες, όπως συμβαίνει σήμερα με την Ουκρανία και τη Ρωσία.
Η καθεστωτική «Αριστερά»
Για την καθεστωτική «Αριστερά», που ξεκίνησε από τα αριστερά για να ενσωματωθεί τελικά στο σύστημα δεν υπάρχουν πραγματικά σοβαρά διλήμματα: Θα ακολουθήσει τις επιλογές της άρχουσας τάξης –στην προκειμένη περίπτωση τις επιλογές της Δύσης και του ΝΑΤΟ– γκρινιάζοντας και κλαψουρίζοντας. Η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ, του Ποδέμος (Ισπανία), του Αριστερού Μπλοκ (Πορτογαλία) όπως και των παρόμοιων κομμάτων που πήραν το όνομα «Νέοι Αριστεροί Σχηματισμοί» στις προηγούμενες 1-2 δεκαετίες, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα.
Αυτή είναι η αιώνια μοίρα της ρεφορμιστικής, ή πρώην-ρεφορμιστικής Αριστεράς: σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα θα πάρει τη μεριά της άρχουσας τάξης της χώρας της, γιατί δεν πρόκειται ποτέ να αμφισβητήσει την εξουσία της και το καπιταλιστικό σύστημα. Θα προσπαθήσει βέβαια να ψάξει να βρει σημεία διαφοροποίησης όταν στην κυβέρνηση βρίσκονται οι πολιτικοί της αντίπαλοι, όπως συμβαίνει σήμερα στην Ελλάδα με την ΝΔ. Ο ΣΥΡΙΖΑ καταγγέλλει την αποστολή όπλων από την κυβέρνηση του Μητσοτάκη, όμως, καταγγέλλοντας μόνο αυτό, πολιτικά ευθυγραμμίζεται με το ΝΑΤΟ και την ΕΕ στην επιθετικότητά τους ενάντια στη Ρωσία. Το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ και άλλα παρόμοια κόμματα βγαίνουν με το σύνθημα «όχι στον πόλεμο» δεν λέει κάτι ιδιαίτερο – ακόμα και τα γεράκια του πολέμου στην Ουάσιγκτον δεν έχουν πρόβλημα να πουν «όχι στον πόλεμο», εννοώντας να φύγει η Ρωσία από την Ουκρανία.
Η προσέγγιση αυτή του ΣΥΡΙΖΑ χαρακτηρίζει το σύνολο αυτών των κομμάτων διεθνώς. Η αφωνία των κομμάτων αυτών στο να καταγγείλουν με καθαρό τρόπο, πέρα από τη ρωσική εισβολή, τα ΝΑΤΟϊκά εγκλήματα και τις ευθύνες της Δύσης στον πόλεμο αυτό (κι όχι γενικά) είναι εκκωφαντική.
Μπέρνι Σάντερς
Η αλήθεια είναι ότι η μόνη φυσιογνωμία της ρεφορμιστικής Αριστεράς διεθνώς που είχε το θάρρος να ασκήσει κριτική και ευθεία επίθεση στις πολιτικές της χώρας του, ήταν ο Μπέρνι Σάντερς, της αριστερής πτέρυγας του Δημοκρατικού Κόμματος των ΗΠΑ. Ο Σάντερς άσκησε δριμεία κριτική στη ρωσική εισβολή, αλλά ταυτόχρονα κατάγγειλε τις πολιτικές των ΗΠΑ οι οποίες συμβάλανε στην πρόκληση του πολέμου. Θύμισε τα εγκλήματα των ΗΠΑ στο Βιετνάμ, το Ιράκ, το Αφγανιστάν κλπ και είπε χαρακτηριστικά ότι αν μια εχθρική δύναμη εγκαθιστούσε στρατιωτικές βάσεις στο γειτονικό Μεξικό, οι ΗΠΑ δεν θα το ανεχόντουσαν.
Και μόνο το γεγονός πως ο Μπέρνι Σάντερς ανήκει στο Δημοκρατικό Κόμμα, του Τζο Μπάιντεν (γνωστού και ως «κοιμώμενου Τζο», καθόλου άδικα) που αυτή τη στιγμή κυβερνά τις ΗΠΑ, δείχνει τις τεράστιες ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές που έχουμε με το ρεύμα που (ο Σάντερς) εκπροσωπεί. Αλλά δεν μπορούμε να μην του αναγνωρίσουμε πως έχει τα κότσια και την τόλμη να αντιπαρατεθεί ευθέως με το κατεστημένο της χώρας του τη στιγμή που αυτή βρίσκεται «σε πόλεμο». Κότσια που δεν έχει κανένας από τους πολύ νεαρότερους «ηγέτες» της καθεστωτικής «Αριστεράς» διεθνώς.
Η Αντικαπιταλιστική Αριστερά
Η ρεφορμιστική και η καθεστωτική «Αριστερά» όμως δεν πρόκειται ποτέ να αλλάξουν τον κόσμο. Γι’ αυτό η προσοχή και η ανάλυσή μας πρέπει να στραφεί στην αντικαπιταλιστική/διεθνιστική/επαναστατική Αριστερά. Τα ζητήματα που προκύπτουν όμως είναι κι εδώ μεγάλα, παρότι διαφορετικού είδους. Χονδρικά μιλώντας, στα διάφορα ρεύματα της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς διεθνώς, έχουμε τις ακόλουθες προσεγγίσεις.
Ένα τμήμα της θεωρεί ότι το πρόβλημα είναι, βασικά ή μόνο, η επίθεση του ρωσικού καπιταλισμού/ιμπεριαλισμού ενάντια σε μια πολύ πιο αδύναμη χώρα, την Ουκρανία. Μερικοί μάλιστα χαρακτηρίζουν την Ουκρανία σαν μια «μισο-αποικιακή χώρα». Σ’ αυτή την αντιπαράθεση η Αριστερά πρέπει, σύμφωνα μ’ αυτή την προσέγγιση, να πάρει καθαρά τη μεριά της Ουκρανίας, υποστηρίζοντας ακόμα και την αποστολή όπλων στο Ουκρανικό κράτος. Χαρακτηριστικές αυτής της προσέγγισης είναι οι θέσεις της Ενιαίας Γραμματείας 4ης Διεθνούς (USFI).
Αυτή η Αριστερά συνοδεύει αυτές τις θέσεις και με κάποια γενική κριτική αναφορά στο ΝΑΤΟ, το οποίο καταγγέλλει σαν ένα ιμπεριαλιστικό στρατιωτικό σχηματισμό. Κάνει, έτσι, γενική κριτική στο ΝΑΤΟ, για την ιστορία και το ρόλο του, αλλά όχι για τον συγκεκριμένο πόλεμο, όχι με τρόπο που να θέτει πρακτικά καθήκοντα και να ζητά δράσεις ενάντια στο ΝΑΤΟ σήμερα.
Ένα άλλο τμήμα της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς υποστηρίζει τη Ρωσία. Κάποιοι το κάνουνε με άμεσο τρόπο. Για παράδειγμα η διαδικτυακή συνάντηση ενός αριθμού οργανώσεων στις 26 Μάρτη κατάληξε σε συμφωνία υποστήριξης της ρωσικής εισβολής. Όπως αναφέρει το σάιτ classconscious.org, που συμμετείχε στη συνάντηση,
Στις 26 Μάρτη … [οι οργανώσεις μας] συναντήθηκαν για να επεξεργαστούν, από θέσεις αρχών, μια κοινή αντιιμπεριαλιστική στάση, να προσφέρουν κριτική υποστήριξη στη στρατιωτική δράση της Ρωσίας στην Ουκρανία και να διατρανώσουν την υποστήριξή τους στο δικαίωμα των εθνών [σημ: εννοεί τη Ρωσία] να υπερασπιστούν τους εαυτούς τους ενάντια στους ιμπεριαλιστές [σημ: εννοεί τις ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ].
Άλλοι το κάνουν με έμμεσο αλλά αρκετά καθαρό τρόπο με βάση σκεπτικό το ότι το καθεστώς του Ζελένσκι είναι αντιδραστικό και στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στους νεοναζί, ενώ από την άλλη, ο κύριος εχθρός είναι το ΝΑΤΟ – επομένως πρέπει να στηρίξουμε κάθε δύναμη που συγκρούεται με τις δυνάμεις που αντιπροσωπεύουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο για το παγκόσμιο κίνημα, δηλαδή τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.
Ακόμα υπάρχει το θέμα των Ρωσόφωνων πληθυσμών της Ουκρανίας, ιδιαίτερα στο Ντονμπάς (στα ανατολικά της χώρας) όπου οι επαρχίες Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ έχουν ανακηρύξει την ανεξαρτησία τους από το 2014. Ενώ η καταπίεση τους αναγνωρίζεται σχεδόν από όλους στην αντικαπιταλιστική Αριστερά, δεν ισχύει το ίδιο για την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους. Το «δικαίωμα της αυτοδιάθεσης», το δικαίωμα δηλαδή των Ρωσόφωνων επαρχιών να αποφασίσουν οι ίδιες αν θέλουν και τι σχέσεις θέλουν να έχουν με το Ουκρανικό κράτος, αποτελεί «καυτή πατάτα» την οποία οι περισσότερες οργανώσεις αποφεύγουν να αγγίξουν. Το «δικαίωμα στην αυτοδιάθεση» σημαίνει αλλαγή υπαρχόντων συνόρων – κι αυτό προκαλεί αναπόφευκτες συγκρούσεις και διλήμματα.
Ασφαλώς οι περισσότερες από τις παραπάνω απόψεις στηρίζονται σε κάποια πραγματικά δεδομένα, έχουν κάποια βάση αλήθειας. Το θέμα όμως είναι ότι, η αντικαπιταλιστική Αριστερά δεν πρέπει να παίρνει θέση στηριγμένη σε μερικά μόνο δεδομένα ή σε μερικές μόνο πτυχές αλλά να λαμβάνει υπόψη το σύνολο. Μόνο έτσι μπορεί να έχει ολοκληρωμένη θέση.
Το «Ξεκίνημα» ανήκει στο χώρο των οργανώσεων που λαμβάνοντας όλα τα δεδομένα υπόψη, καταγγέλλουν τη ρωσική εισβολή σαν ιμπεριαλιστική αλλά καταγγέλλουν ταυτόχρονα και την πολιτική των ΗΠΑ-ΝΑΤΟ-ΕΕ σαν ιμπεριαλιστική· καταγγέλλουν και το αντιδραστικό καθεστώς του Πούτιν αλλά και του Ζελένσκι και των νεοναζί με τους οποίους συνεργάζεται· τοποθετούνται ενάντια και στις δύο αντιδραστικές πλευρές και υπέρ των εργαζομένων στη Ρωσία στην Ουκρανία και στις ρωσόφωνες επαρχίες. Αυτό φάνηκε ενδεικτικά, στην εκδήλωση που οργάνωσε το «Ξ» μαζί με το Κόκκινο Νήμα και με προσκεκλημένο ομιλητή από το ΝΑΡ στις 11 Μαρτίου και στην οποία υπήρχε σημαντική συμφωνία.
Ας κάνουμε μια προσπάθεια να δούμε τα δεδομένα στο σύνολο τους και πώς αλληλοεπηρεάζονται.
Τα αντικειμενικά δεδομένα
- Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία αποτελεί, αντικειμενικά, μια ιμπεριαλιστική επέμβαση. Μια ισχυρή χώρα, στρατιωτικά και οικονομικά, επεμβαίνει σε μια άλλη χώρα με στόχο να την υποχρεώσει να αποδεχτεί τους δικούς της όρους. Το ότι η επέμβαση είναι ιμπεριαλιστική όμως, δεν έχει να κάνει με την σχετική δύναμη της Ρωσίας και την σχετική αδυναμία της Ουκρανίας. Έχει να κάνει με το γεγονός ότι γίνεται προσπάθεια να επιβληθεί με τη βία των όπλων μια νέα ισορροπία δυνάμεων που ευνοεί τις γεωπολιτικές, στρατηγικές και, σε τελευταία ανάλυση, οικονομικές επιδιώξεις της ρωσικής άρχουσας τάξης.
- Η τελευταία δύναμη σ’ αυτό τον πλανήτη που μπορεί να καταγγέλλει τη ρωσική επέμβαση της Ρωσίας στην Ουκρανία, να μιλά για ανθρωπιστική καταστροφή κλπ, είναι το ΝΑΤΟ και η «Δύση». Οι καταστροφές που η Δύση έχει προκαλέσει στον πλανήτη, στην ιστορία της αποικιοκρατίας, στις δεκαετίες πριν και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ακόμα και στις τελευταίες 3 δεκαετίες που ο ψυχρός πόλεμος της μεταπολεμικής εποχής είχε φτάσει στο τέλος του με την πτώση του τείχους του Βερολίνου, απλά δεν συγκρίνονται με τον σύγχρονο ρωσικό ιμπεριαλισμό. Παρά την προσβλητική για τη νοημοσύνη μονόπλευρη προπαγάνδα, αντί για ενημέρωση, στην οποία επιδίδονται τα ΜΜΕ της Δύσης, οι καταστροφές και η απώλεια ανθρώπινων ζωών στον πόλεμο της Ουκρανίας αποτελεί ένα μικρό κλάσμα των αντίστοιχων, σε κάθε ένα από τους μεγάλους πολέμους των τελευταίων δεκαετιών όπως π.χ. στη Γιουγκοσλαβία, το Αφγανιστάν, το Ιράκ, τη Λιβύη, τη Συρία κλπ.
- Οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ αποτελούν τον πιο ισχυρό ιμπεριαλιστικό συνασπισμό στον πλανήτη – πολύ ισχυρότερο από τον ΟΣΣΑ (Οργανισμός Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας) της Ρωσίας μαζί με τους συμμάχους της στην κεντρική Ασία και είναι υπεύθυνοι (ΗΠΑ και ΝΑΤΟ) για τα χειρότερα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Το γεγονός όμως πως ο δυτικός ιμπεριαλισμός είναι ισχυρός και γι’ αυτό πιο επικίνδυνος από τον ρωσικό, δεν σημαίνει ότι ο τελευταίος δεν υπάρχει, πως δεν είναι επιθετικός και βάρβαρος.
- Ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν αποτελεί απλά και μόνο σύγκρουση ανάμεσα στη ρωσική και την ουκρανική κυβέρνηση. Στο Ουκρανικό έδαφος έχουμε τη σύγκρουση ανάμεσα σε μεγάλα ιμπεριαλιστικά μπλοκ: το ΝΑΤΟ από τη μια που εξοπλίζει μαζικά την Ουκρανία και τη Ρωσία με τους συμμάχους της από την άλλη. Σύμφωνα με τους Φαινάνσιαλ Τάιμς τα όπλα που στέλνει η Δύση στην Ουκρανία αποτελούν τη μεγαλύτερη αποστολή εξοπλισμών που έχει υπάρξει από την εποχή της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης (εδώ το ίδιο άρθρο στα ΝΕΑ). Αυτό που διακυβεύεται λοιπόν, είναι οι σφαίρες επιρροής και κυριαρχίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Στο πλευρό της Ρωσίας βρίσκεται και η Κίνα – αυτός ο παράγοντας είναι κρίσιμος. Χωρίς την Κίνα ο ρωσικός ιμπεριαλισμός δεν θα μπορούσε να αντέξει μια οικονομική επίθεση/απομόνωση, σε μακρόπνοη βάση, από τη Δύση.
- Η σύγκρουση Ρωσίας-ΝΑΤΟ πρέπει να ενταχθεί στο πλαίσιο της ευρύτερης αντιπαράθεσης της Δύσης με την Κίνα που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια. Η πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ αμφισβητείται για πρώτη φορά σοβαρά από την εποχή του Μεσοπολέμου –εδώ και περίπου ένα αιώνα δηλαδή– από την Κίνα. Η άνοδος της Κίνας, που σε μερικά χρόνια θα έχει ξεπεράσει τις ΗΠΑ σαν η ισχυρότερη οικονομία του πλανήτη, είναι συνυφασμένη με την αρχή της εποχής της παρακμής του αμερικανικού ιμπεριαλισμού. Η αντιπαράθεση αυτή θα κρατήσει δεκαετίες, δεν πρόκειται να επιλυθεί μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια. Η επεκτατικότητα του ΝΑΤΟ σε βάρος της Ρωσίας, με την ένταξη σ’ αυτό 14 χωρών του πρώην Σοβιετικού μπλοκ και με την προσπάθεια να ενταχθεί και η Ουκρανία σ’ αυτό, είναι επίσης μέρος αυτής της παγκόσμιας γεωπολιτικής αντιπαράθεσης. Η αντίδραση της Ρωσίας (και της Κίνας) σ’ αυτό ήταν θέμα χρόνου. Αν η Δύση δεν μπορούσε να το «δει» αυτό τότε έχει… μυωπία για να μην πούμε τύφλα.
- Η κυβέρνηση του Β. Πούτιν έχει δείξει τα χαρακτηριστικά της σε όλες τις προηγούμενες δεκαετίες. Αυταρχική και αντιδραστική, καταστέλλει βασικά δικαιώματα και ελευθερίες, φυλακίζει τους αντιπάλους της, (σύμφωνα με πολλές ενδείξεις, δολοφονεί αντιπάλους της), απαγορεύει τις διαδηλώσεις και καταστέλλει όλες τις κινητοποιήσεις, είναι προκλητικά σεξιστική και ομοφοβική. Ο Πούτιν είναι πρόεδρος της Ρωσίας από το 2000 – με ένα διάλειμμα 4 χρόνων όταν ήταν πρωθυπουργός. Δεν είναι απλά κυβέρνηση Πούτιν, αλλά καθεστώς Πούτιν. Δεν έχει τίποτα το προοδευτικό.
- Η κυβέρνηση του Ζελένσκι είναι επίσης μια αντιδραστική, σε όλα τα επίπεδα, κυβέρνηση: αυταρχισμός, νεποτισμός, εθνικισμός, διαφθορά, νεοφιλελεύθερες πολιτικές εννοείται, κατάργηση συνδικαλιστικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων, κατάργηση ή περιστολή της ελεύθερης χρήσης της ρωσικής γλώσσας και άλλων μειονοτικών γλωσσών, καταστρατήγηση συνολικά των δικαιωμάτων των εθνοτήτων που ζουν στην Ουκρανία, στήριξη (αμφίδρομη) στα ναζιστικά τάγματα που δρουν ανεξέλεγκτα στη χώρα και βέβαια πλήρης υποστήριξη της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ (μέχρι την εισβολή της Ρωσίας). Στις 20.03.2022 ο Ζελένσκι απαγόρευσε τη λειτουργία 11 κομμάτων της αντιπολίτευσης (στην πλειοψηφία τους κεντροαριστερά – το κομμουνιστικό κόμμα είχε απαγορευτεί από το 2014) κατηγορώντας τα για φιλορωσική στάση.
- Το πώς ένα άτομο όπως ο Ζελένσκι βρέθηκε να κυβερνά μια χώρα έχει σίγουρα να κάνει με την τεράστια παρακμή της πολιτικής που επικρατεί στη χώρα αυτή: Πριν τον πόλεμο, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, η εμπιστοσύνη στην κεντρική κυβέρνηση, τη Δικαιοσύνη και το κοινοβούλιο ήταν στο 4%, το 4% και το 3% αντίστοιχα!!
- Οι Ουκρανοί νεοναζί δεν αποτελούν κάποια αστεία ή γραφική περίπτωση. Λειτουργούν τουλάχιστον 4 μεγάλες ναζιστικές οργανώσεις, με δεκάδες χιλιάδες μέλη. Οι πιο γνωστές σε εμάς είναι ο «Δεξιός Τομέας» και το «Τάγμα Αζόφ». Σύμφωνα με δυτικά αντιφασιστικά παρατηρητήρια οι νεοναζί της Ουκρανίας αντιμετωπίζουν αυτή την περίοδο ένα τόσο μαζικό ρεύμα στρατολογήσεων, σε διεθνές επίπεδο, που μόνο με τις στρατολογήσεις στο Ισλαμικό Κράτος (ISIS) την περίοδο της ανόδου και επέκτασής του στο Ιράκ και τη Συρία μπορούν να συγκριθούν. Οι συμμορίες αυτές δεν έχουν απλά την στήριξη του Ουκρανικού κράτους, είναι επίσημα ενσωματωμένες σ’ αυτό. Από το 2014 για παράδειγμα, το Τάγμα Αζόφ, είναι ενσωματωμένο στον Ουκρανικό στρατό και δρα στην Ανατολική Ουκρανία. Ας σημειωθεί αυτό: οι νεοναζί λειτουργούν μέσα στον ουκρανικό στρατό σαν επίσημη πολιτική πτέρυγα! Οι μέγα-δημοκράτες υπερασπιστές της ελευθερίας στην ΕΕ και τις ΗΠΑ τα ξέρουν αυτά αλλά δεν έκαναν τίποτα όλα τα προηγούμενα χρόνια. Οι πιο μαζικές οργανώσεις των νεοναζί στην εποχή μας βρίσκονται στην Ουκρανία, είναι εξοπλισμένες σαν αστακοί και έχουν την επίσημη κάλυψη του κράτους. Οι Δυτικοί δημιουργούν ξανά, με την πολιτική τους, ένα τέρας με διεθνείς διασυνδέσεις.
- Όλες οι μειονότητες καταπιέζονται στην Ουκρανία. Ιδιαίτερα όμως η ρωσική μειονότητα, η οποία είναι πολυπληθής. Τουλάχιστον 30% του Ουκρανικού πληθυσμού (των 44 εκατομμυρίων) είναι Ρωσόφωνοι. Υπάρχουν συμπαγείς Ρωσόφωνοι πληθυσμοί στην ανατολική Ουκρανία. Το 2014 στην περιφέρεια του Ντονμπάς, οι επαρχίες του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ ανακήρυξαν την ανεξαρτησία τους, με συντριπτικά ποσοστά, μέσα από δημοψηφίσματα. Σύμφωνα με τους Ρωσόφωνους, συμμετείχε το 75% περίπου και το 89% ψήφισε υπέρ. Τα δυτικά ΜΜΕ δεν τόλμησαν να αμφισβητήσουν το γεγονός ότι τα δημοψηφίσματα εκφράζουν πραγματικά τις διαθέσεις των κατοίκων των ανατολικών περιοχών. Η κυβέρνηση του Κιέβου χαρακτήρισε τα δημοψηφίσματα «απόπειρα συγκάλυψης εγκλημάτων»! Από τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας τους το 2014 οι περιοχές αυτές βρίσκονται σε ένα διαρκή πόλεμο με το ουκρανικό κράτος. Οι νεκροί αυτού του 8ετούς πολέμου ανέρχονται σε 14.000 και οι πρόσφυγες πλησιάζουν το 1,5 εκατομμύριο.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για τη θέση που πρέπει να πάρει η Αριστερά;
Η θέση της Αριστεράς
Η Αριστερά κατ’ αρχήν δεν έχει κανένα λόγο να πάρει τη θέση ενός ιμπεριαλισμού απέναντι σε έναν άλλο ιμπεριαλισμό. Δεν έχει λόγο να πάρει τη θέση μίας αντιδραστικής κυβέρνησης απέναντι σε μια άλλη αντιδραστική κυβέρνηση.
Το αντίθετο: Η Αριστερά οφείλει να πάρει θέση ενάντια και στο ρωσικό και στο νατοϊκό ιμπεριαλισμό, ενάντια στις κυβερνήσεις και του Πούτιν και του Ζελένσκι, ενάντια στους νεοναζί που έχουν αμοληθεί σαν λυσσασμένα σκυλιά, ενάντια στην υποκρισία των Δυτικών.
Οφείλει να πάρει θέση υπέρ όλων όσων υποφέρουν από αυτό τον πόλεμο: τους Ουκρανούς εργαζόμενους και νεολαία, τους Ρωσόφωνους εργαζόμενους και νεολαία της Ουκρανίας, τους Ρώσους εργαζόμενους και νεολαία – όλους αυτούς που θα πληρώσουν κατ’ αρχήν με αίμα και κατά δεύτερον με οικονομική καταστροφή τα συμφέροντα των αρχουσών τάξεων και τις αντιθέσεις των ιμπεριαλιστών.
Η Αριστερά οφείλει να πάρει μια ανεξάρτητη από τις δύο άρχουσες τάξεις και τα δύο ιμπεριαλιστικά στρατόπεδα θέση. Δεν πρέπει να παρασύρεται από το δίλημμα, «είστε με την Ουκρανία ή με τη Ρωσία;».
Η Ουκρανία και η Ρωσία δεν αποτελούν ενιαίες οντότητες.
Με τους Ουκρανούς εργαζόμενους και νέους, «ναι», με την Ουκρανική κυβέρνηση και τον Ζελένσκι, «όχι». Με τους Ρώσους εργαζόμενους και νεολαία, «ναι», αλλά και ενάντια στον Πούτιν. Με τους Ρωσόφωνους πληθυσμούς της Ουκρανίας και υπέρ των δικαιωμάτων τους, «ναι», απέναντι στους νεοναζί που σκοτώνουν και βιάζουν και ενάντια στην κυβέρνηση του Ζελένσκι που τους έχει εγκολπωθεί, ένα ηχηρό «όχι».
Αυτή η συζήτηση δεν αφορά τη ρεφορμιστική/συστημική Αριστερά – όπως αναφέρθηκε ήδη, αυτή δεν πρόκειται ποτέ να σταθεί στο ύψος των περιστάσεων. Αφορά την αντικαπιταλιστική Αριστερά η οποία έχει μπροστά της πολλά καθήκοντα και πολλά τεστ, ένα από τα οποία είναι κατ’ αρχήν, η (σχετική τουλάχιστον) μαζικοποίησή της. Ο κατακερματισμός και ο σεχταρισμός χαρακτηρίζουν την αντικαπιταλιστική Αριστερά και την απαξιώνουν στα μάτια των πλατιών εργατικών στρωμάτων. Κι αυτό ισχύει σε διεθνές επίπεδο (μερική εξαίρεση αποτελούν οι διεργασίες στη Λατ. Αμερική και ειδικά στην Αργεντινή).
Αυτή η Αριστερά είναι ο μεγάλος απών και διεθνώς αλλά και στις δύο χώρες. Ο ρόλος της Αριστεράς δεν είναι απλά να κάνει αντιπολεμικές διαδηλώσεις ή συναυλίες. Είναι και να καταθέτει προτάσεις και να κινητοποιεί κόσμο για την εκπλήρωσή τους.
Τι θα έκανε η επαναστατική Αριστερά στην Ρωσία και την Ουκρανία;
Είναι πολύ δύσκολο για κάποιους που είναι «απέξω» να κάνουν προτάσεις γι’ αυτούς που ζουν τον εφιάλτη του πολέμου. Όμως αυτή η συζήτηση έχει ανοίξει στην Αριστερά διεθνώς, τα ερωτήματα και οι προβληματισμοί συνεχίζονται, είναι απαραίτητο επομένως για όλους να επιχειρήσουν μια κατ’ αρχήν τοποθέτηση.
Η συζήτηση αυτή είναι αφηρημένη για τον επιπλέον και πολύ σημαντικό λόγο ότι δεν υπάρχουν σημαντικές δυνάμεις της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς είτε στην Ουκρανία είτε στη Ρωσία – έχει όμως την χρησιμότητά της στην προσπάθεια ιδεολογικού και πολιτικού ξεκαθαρίσματος.
Απέναντι σ’ αυτό τον πόλεμο, μέχρι στιγμής δεν έχουμε μαζικά αντιπολεμικά κινήματα. Καμία σχέση με τα εκατομμύρια που διαδήλωναν ενάντια σε προηγούμενους πολέμους. Με μια έννοια, οι πιο σημαντικές αντιπολεμικές κινητοποιήσεις έλαβαν χώρα στη Ρωσία, γιατί χρειάζεται πραγματικό θάρρος για να διαμαρτυρηθείς.
Πολλές χιλιάδες κατέβηκαν σε κινητοποιήσεις στη Ρωσία και περίπου 15 χιλιάδες έχουν συλληφθεί και τεθεί υπό κράτηση. Πρόκειται και για ένα σημαντικό κίνημα που δεν μπορεί να αποτελεί παρά τον προπομπό ακόμα μεγαλύτερων κινημάτων στο μέλλον. Μόνο που αυτό το μέλλον μπορεί να μην είναι άμεσο. Και βέβαια, ένα ερώτημα που προκύπτει είναι προς τα πού πάει πολιτικά αυτό το κίνημα. Γιατί αν στόχος του είναι η πρόσδεση της Ρωσίας στη Δύση, δεν έχει καμία ελπίδα να λύσει κανένα από τα μεγάλα προβλήματα της εποχής μας. Αυτό όμως είναι μια άλλη συζήτηση.
Η στάση της επαναστατικής Αριστεράς στη Ρωσία θα ήταν, χωρίς αμφιβολία, το να μπει μπροστά και να παρέμβει ενεργητικά σ’ αυτά τα κινήματα, αναπτύσσοντας μια μαζική εκστρατεία (αναγκαστικά παράνομη ή ημιπαράνομη, αφού απειλείται με καταστολή και φυλάκιση) στη ρωσική κοινωνία εξηγώντας γιατί αυτός ο πόλεμος είναι λάθος – στρέφοντας δηλαδή τα πυρά της ενάντια στο καθεστώς του Πούτιν.
Για να έχει επιτυχία και πειστικότητα στο ρωσικό πληθυσμό μια τέτοια εκστρατεία θα έπρεπε την ίδια στιγμή που καταγγέλλει τη ρωσική άρχουσα τάξη για την εισβολή στην Ουκρανία, να καταγγέλλει σκληρά τους εγκληματίες του ΝΑΤΟ· να υπερασπίζεται μέχρι κεραίας τα δικαιώματα των Ρωσόφωνων της Ανατολικής Ουκρανίας και το δικαίωμα τους στην αυτοδιάθεση· να δηλώνει την αλληλεγγύη της στους Ουκρανούς εργαζόμενους και νεολαία· να υπερασπίζεται τους αντιρρησίες συνείδησης (και στις δύο πλευρές των συνόρων)· να καταγγέλλει τις πολιτικές της κυβέρνησης Ζελένσκι που με τη βοήθεια των νεοναζί συμμάχων της υποβοηθούσαν το ΝΑΤΟ να «περικυκλώσει» τη Ρωσία, προκαλώντας τελικά τη ρωσική αντίδραση· τέλος να καλεί σε κοινή πάλη των Ρώσων με τους Ουκρανούς εργαζόμενους και νεολαία για την ανατροπή του καπιταλισμού και για ένα καθεστώς φιλίας και συνεργασίας στα πλαίσια μια εθελοντικής σοσιαλιστικής ομοσπονδίας των δύο χωρών και της ευρύτερης περιοχής.
Αν υπήρχαν δυνάμεις της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς στην Ουκρανία με κάποια μαζική ή ημιμαζική απήχηση, πολλοί από αυτούς θα είχαν εμπλακεί στην εμπόλεμη αντιπαράθεση, θα ήταν στις γειτονιές, στα οδοφράγματα, στα χαρακώματα κλπ, προσπαθώντας να αμυνθούν απέναντι στα ρωσικά στρατεύματα. Πολλοί απ’ αυτούς θα ήταν στις διάφορες ένοπλες ομάδες και πολιτοφυλακές που φαίνεται πως δημιουργήθηκαν μετά το μαζικό μοίρασμα οπλισμού στον πληθυσμό.
Ποιο θα ήταν το κύριο μέλημα αυτών των ένοπλων μαχητών που ασπάζονται τις ιδέες του ριζοσπαστικού ή επαναστατικού σοσιαλισμού; Μήπως να σκοτώσουν όσους περισσότερους Ρώσους φαντάρους μπορούν, στα πλαίσια του εθνικιστικού/πατριωτικού πυρετού που καλλιεργεί η άρχουσα τάξη; Αυτό θα σήμαινε στην πράξη κοινό μέτωπο με τον Ζελένσκι και τα αποβράσματά της κυβέρνησής του καθώς και με τους νεοναζί.
Το καθήκον της επαναστατικής Αριστεράς στην Ουκρανία στον βαθμό που είχε κάποια μαζική υπόσταση θα έπρεπε να ήταν, την ίδια στιγμή που αντικειμενικά τα μέλη της θα αγωνιζόταν ενάντια στην εισβολή, να αγωνίζονται ενάντια και στους νεοναζί και στην κυβέρνηση του Ζελένσκι, λόγω του ρόλου που παίξανε όλα τα προηγούμενα χρόνια και των άκρατων εθνικιστικών και φιλο-ΝΑΤΟϊκών πολιτικών τους, που συμβάλανε στη σημερινή κρίση.
Κεντρικός στόχος και βασική επιδίωξη των πιο προχωρημένων συνειδησιακά φαντάρων θα έπρεπε να είναι το σταμάτημα της αιματοχυσίας: αυτό θα μπορούσε να γίνει δυνατό, κατ’ αρχήν, με καλέσματα «προς τους απέναντι», προς τους Ρώσους φαντάρους.
Οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι φαντάροι έχουν ένα σημείο στο οποίο δεν μπορούν να διαφωνήσουν: θέλουν να ζήσουν. Και για να ζήσουν πρέπει να σταματήσει ο πόλεμος. Αυτό δημιουργεί αντικειμενικά τις συνθήκες για κοινό μέτωπο ανάμεσα τους, εφόσον υπάρχουν οι πολιτικές δυνάμεις που θα το επιδιώξουν.
Στα δυτικά μίντια έχουν ήδη εμφανιστεί αναφορές σε περιπτώσεις που Ρώσοι φαντάροι έχουν πυροβολήσει αξιωματικούς τους. Στα ρωσικά μίντια έχουν εμφανιστεί ρεπορτάζ για Ουκρανούς φαντάρους που έχουν αυτομολήσει στη ρωσική πλευρά. Δεν μπορούμε να έχουμε εμπιστοσύνη στα δυτικά μίντια όπως δεν μπορούμε να έχουμε και στα ρωσικά, όμως κάποια τουλάχιστον βάση είναι αναπόφευκτο να υπάρχει σ’ αυτά τα δημοσιεύματα. Αυτό που είναι σίγουρο, γιατί το αναφέρουν τα δυτικά μίντια, είναι ότι την 31η Μάρτη, ο Ζελένσκι καρατόμησε δυο στρατηγούς του Ουκρανικού στρατού με την κατηγορία ότι είναι «προδότες» και… «αντιήρωες»! Προφανώς υπάρχουν αντιθέσεις και αντιδράσεις που είναι αδύνατο να κρυφτούν.
Ο πόλεμος βάζει τον φαντάρο σε μια πραγματικά τρομακτική κατάσταση, να γίνεται «κρέας για τα κανόνια» χωρίς να έχει το δικαίωμα της άποψης ή έστω της γνώσης που τον πάνε ή έστω τι γίνεται. Κι αυτό δημιουργεί αντικειμενικά τις συνθήκες για επιτροπές φαντάρων που να απαιτήσουν να έχουν λόγο στην πορεία του πολέμου –δηλαδή λόγο στο σταμάτημα του πολέμου– απευθυνόμενοι στους φαντάρους της απέναντι πλευράς.
Η ιστορία έχει δώσει πολλά τέτοια παραδείγματα. Το κορυφαίο είναι αυτό των φαντάρων στην επαναστατημένη Ρωσία του 1917. Οι φαντάροι έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο στη ρωσική επανάσταση δημιουργώντας συμβούλια στο εσωτερικό του στρατού ενόσω η Ρωσία ήταν σε πόλεμο με τη Γερμανία το 1917. Η διαφορά με το σήμερα ήταν ότι το 1917 υπήρχε το κόμμα των Μπολσεβίκων.
Οι Μπολσεβίκοι δεν είχαν πει τότε «η Γερμανία μας επιτίθεται, πάμε να σκοτώσουμε Γερμανούς». Είχαν πει: έχουμε ιμπεριαλιστικό πόλεμο κι από τις δύο μεριές, φτιάχνουμε επιτροπές φαντάρων στα χαρακώματα μόλις το επιτρέπουν οι συνθήκες, κοιτάμε πως να αντιμετωπίσουμε τον εσωτερικό εχθρό που είναι οι Ρώσοι καπιταλιστές και γαιοκτήμονες, με στόχο την ειρήνη και την επανάσταση, απευθυνόμενοι στους Γερμανούς φαντάρους κι εργαζόμενους.
Ασφαλώς ακόμα, η ουκρανική επαναστατική Αριστερά θα έπρεπε να προβάλλει το αίτημα της «αυτοδιάθεσης» των Ρωσόφωνων επαρχιών που διεκδικούν την ανεξαρτησία τους. Εξηγώντας πως μόνο έτσι θα μπορούσε να αναπτυχθεί σταδιακά εμπιστοσύνη και φιλία ανάμεσα στη Δυτική και Ανατολική Ουκρανία, για να υπάρξει ειρήνη. Σε αντίθετη περίπτωση το εθνικιστικό μίσος θα περνάει από γενιά σε γενιά.
Αυτές οι θέσεις θα της επιτρέπανε και να προσεγγίσει τα λαϊκά στρώματα στις περιοχές των αυτονομιστών, που παλεύουν για χρόνια ενάντια στην ουκρανική κυβέρνηση και τους νεοναζί. Θα βοηθούσε αυτά τα στρώματα να απαλλαγούν από την εξάρτηση που φυσιολογικά έχουν από τον Πούτιν, ο οποίος εμφανίζεται σαν ο μόνος που υποστηρίζει τα δικαιώματά τους. Αν οι κάτοικοι των Ρωσόφωνων περιοχών γνωρίζουν πως υπάρχουν πολιτικές δυνάμεις στην Ουκρανία που υποστηρίζουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσής τους, δεν έχουν κανένα λόγο να θέλουν τον πόλεμο, την εισβολή του στρατού και τον Πούτιν. Σε αντίθετη περίπτωση δεν μπορεί παρά να υποχρεωθούν να συνταχθούν με τη ρωσική εισβολή.
Όλα τα πιο πάνω κάθε άλλο παρά εύκολο θα ήταν να υλοποιηθούν. Ακόμα και αν υπήρχαν δυνάμεις της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς με σημαντική απήχηση, το έργο τους θα ήταν πολύ δύσκολο όπως αναφέραμε από την αρχή. Αυτή η πολιτική προσέγγιση όμως θα ήταν η μόνη συνεπής επαναστατική στάση, ή μόνη που θα μπορούσε να προσφέρει προοπτική στις συνειδήσεις που θα αφύπνιζε η καταστροφή του πολέμου.
Η συμβολή της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς διεθνώς
Οι συνθήκες για να μιλήσουν μια κοινή γλώσσα οι Ουκρανοί και Ρώσοι εργαζόμενοι και νεολαία, είτε στο μέτωπο είτε όχι, αντικειμενικά υπάρχουν. Λείπει όμως η Αριστερά εκείνη που θα μπορούσε να αναπτύξει την επικοινωνία μεταξύ τους. Αυτό είναι το μεγάλο έλλειμμα της εποχής μας – η απουσία μιας μαζικής επαναστατικής Αριστεράς. Το επαναστατικό πρόγραμμα που αναφέρεται πιο πάνω δεν είναι πρακτικά εφαρμόσιμο σήμερα γιατί δεν υπάρχει αυτή η Αριστερά.
Σε διεθνές επίπεδο όμως, η αντικαπιταλιστική Αριστερά, που σε αρκετές χώρες έχει σημαντική παρουσία, έχει να κάνει μια σημαντική συμβολή. Δεν μπορεί να επηρεάσει άμεσα τις εξελίξεις, μπορεί όμως να βοηθήσει τα πιο μαχητικά στρώματα στην κοινωνία να προετοιμαστούν πολιτικά και ιδεολογικά για το μέλλον. Παλεύοντας:
- Ενάντια στον πόλεμο
- Ενάντια και στο ρωσικό και στο νατοϊκό ιμπεριαλισμό,
- Ενάντια και στον Πούτιν και στον Ζελένσκι
- Υπέρ των κοινών συμφερόντων και της ταξικής αλληλεγγύης των εργαζομένων και της νεολαίας και στις δύο χώρες, για μια ανεξάρτητη, ταξική, επαναστατική στάση
- Ενάντια στους νεοναζί
- Υπέρ του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης στις ρωσόφωνες επαρχίες της Ουκρανίας
- Για ένα διεθνιστικό αντιπολεμικό κίνημα και ενάντια στον καπιταλισμό και τον ιμπεριαλισμό που γεννάνε τους πολέμους
- Για το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό και την εθελοντική ομοσπονδία ανάμεσα στους λαούς και τις εθνικές μειονότητες στις δύο χώρες και την ευρύτερη περιοχή.
Στόχος των δυνάμεων της επαναστατικής Αριστεράς που κινούνται πάνω στην αντίληψη του παραπάνω προγράμματος πρέπει να είναι να έρθουν κοντά, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο και να δουλέψουν μαζί ώστε να μπορούν να παίξουν ρόλο στις εξελίξεις, σε μια συγκυρία που περιέχει μεν πολλούς κινδύνους αλλά που προετοιμάζει σημαντικές εξελίξεις, κινήματα και δυνατότητες στο μέλλον.
